فرشتگان
موجوداتی داریم که از نقطة نظر قدرت و شدّتِ حیات و علم و قدرت از همة موجودات برترند،
که در لسان شرع به آنان اسماء و صفات کلّیّة الهیّه و روح و ملائکة مقرّب گویند،
و فلاسفه به آنها عقول مجرّده و عقول مُفارقه و به تعبیرات مختلف دیگر نیز گفته‌اند.
آنها مقامشان بسیار عالی و احاطه‌شان بسیار گسترده است؛ مانند جبرائیل و إسرافیل و میکائیل و عزرائیل
که واسطة فیض از ذات اقدس حضرت احدیّت عزّوجلّ به تمام عوالم هستند،
اینها وجودشان بسیار بزرگ و علمشان و قدرتشان نیز عظیم است.
بیان وظایف چهار ملک قرب پروردگار
مثلاً:
میکائیل در تمام لحظاتِ عالم دهر و زمان، تمام عوالم را از جانب پروردگار روزی میدهد.
رزق، خواه روحانی و معنوی و خواه صوری و ذهنی و خواه مادّی و طبیعی به دست اوست؛
البتّه عمل او از خدا جدا نیست، خداوند روزی میدهد از دریچه و آئینه و شبکة وجودی این ملک مقرّب.
***********
جبرائیل به عالمِ امکان، فهم و علم و شعور میدهد، و به کائنات علم و شعور افاضه میکند.
***********
إسرافیل وظیفه‌اش بسط عالم حیات و زندگی است.
زندگانی و حیات کرات آسمانی، زندگی عالم مادّه، زندگی عالم برزخ و قیامت، زندگی طبع و مثال و نفس و عقل،
زندگی ماهی‌های دریا و پرندگان هوا و وحوش بیابان، و بالاخره زندگی و حیات سراسر موجودات.
و نباید تصوّر شود که معنای حیات همانست که در ابتدای امر، موجودی مثلاً چون انسان زنده میشود
و یا مثلاً تخم‌مرغ تبدیل به جوجه میگردد و تخم ملخ و مورچه به صورت نوزاد بیرون می‌جهند.
بلکه در هر لحظه و در هر آن، حیات جدید و حیات بعد از حیات و حیات مداوم میدهد.
و چون دم کورة آهنگر که پیوسته به آتش دم میدهد تا خاموش نگردد،
إسرافیل نیز پیوسته و مرتّباً زنده میکند و به موجودات زنده نیز دم زندگی و حیات می‌بخشد.
***********
عزرائیل مأمور مرگ و قبض ارواح است نسبت به تمام موجودات،
آن هم نه تنها یک مرگ معمولی و عادی، بلکه در هر لحظه حیاتی را میگیرد و مرگ پدید می‌آورد.
ما در هر لحظه موت و حیاتی داریم.
این خَلع و لُبس‌ها، این زندگی‌ها و مرگ‌های مداوم برای یک فرد در هر لحظه،
برای تکامل و وصول او به معاد و حشر و لقاءالله است.
الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیَو'ةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیـُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً. (قسمتی از آیه 2 سوره ملک)
«اوست آن خداوندی که در هر لحظه موت و حیاتی می‌آفریند، تا شما را بیازماید که کدامیک کردارش شایسته‌تر است.»
این لبس‌های پی‌درپی به دست إسرافیل، و این خلع‌های پیاپی به دست عزرائیل است.
این می‌کَنَد، آن می‌پوشاند، این موت میدهد، آن زندگی.
